Czasem czujemy, jakbyśmy traciły grunt pod nogami – nastroje zmieniają się gwałtownie, odczuwamy zmęczenie, drażliwość, przygnębienie, a nawet silne poczucie, że coś jest z nami nie tak. W takich momentach instynktownie myślimy o wsparciu psychologicznym, lecz często to nie problemy emocjonalne, ale zaburzenia hormonalne powodują takie reakcje. Hormony, jak progesteron, estrogen i kortyzol, mają potężny wpływ na nasze samopoczucie, a kiedy ich równowaga zostaje zakłócona – przez stres, cykl menstruacyjny lub menopauzę – pojawiają się objawy podobne do stanów lękowych, depresji czy wypalenia.
Podwyższony kortyzol, hormon stresu, nasila napięcie, czasem prowadząc do stanów paniki i uczucia przytłoczenia. Niski poziom progesteronu, naturalnego „uspokajacza,” sprawia, że tracimy stabilność emocjonalną. Te wahania hormonalne mogą powodować, że czujemy się, jakbyśmy „szalały,” gdy ciało wyolbrzymia naturalne emocje, a reakcje stają się nieadekwatnie silne. Przyspieszony oddech i napięcie nerwowe wywołane przez niski progesteron mogą dodatkowo wzmacniać poczucie lęku. W takich chwilach pomocne bywają ćwiczenia oddechowe, regulujące układ nerwowy.
Poszłam kiedyś do psychologa z przekonaniem, że potrzebuję pomocy w radzeniu sobie z nieustannymi lękami. Trudności z koncentracją, brak energii i wahania nastroju stawały się coraz bardziej przytłaczające. Jednak w toku badań okazało się, że przyczyna leżała gdzie indziej – zdiagnozowano u mnie niedoczynność tarczycy oraz obniżony poziom witaminy D3. Hormony tarczycy mają ogromny wpływ na nasze samopoczucie, a ich niedobór może wywoływać objawy podobne do zaburzeń lękowych czy depresji. Podobnie niski poziom witaminy D3, wpływając na poziom energii i nastrój, może przyczyniać się do poczucia przygnębienia. To doświadczenie uświadomiło mi, jak ważne jest kompleksowe podejście do zdrowia – czasem fizjologia ciała ma większy wpływ na psychikę, niż nam się wydaje.Zamiast szukać pomocy tylko w gabinecie psychologa, warto zadbać o swoje zdrowie jako całość – o hormony, sen, dietę, ruch i techniki uważności. Świadomość cyklicznych zmian hormonalnych i ich wpływu na nastrój pozwala zrozumieć, że nie wszystko jest kwestią psychiki. Czasem to dostosowanie stylu życia i dbałość o hormony mogą przywrócić równowagę i spokój, a my poczujemy, że z nami jest wszystko w porządku.
Zdrowa kobieta i naturalny cykl hormonalny
Przed menopauzą, czyli kiedy jesteśmy płodne, hormony płciowe – estrogen, progesteron i testosteron – zmieniają się cyklicznie, tworząc swoisty rytm, w którym każda faza pełni określoną rolę. Na początku cyklu, tuż po miesiączce, poziom estrogenów zaczyna wzrastać, wspierając rozwój endometrium i przygotowując ciało na ewentualną ciążę. W tym czasie kobieta często odczuwa przypływ energii i poprawę nastroju. Progesteron, który rośnie w drugiej połowie cyklu, działa uspokajająco, poprawia sen i obniża poziom lęku.
Cykl miesiączkowy u zdrowej kobiety:
Faza folikularna (od 1. do 14. dnia cyklu):
Estrogen: Rosnący poziom wspiera rozwój pęcherzyka jajnikowego.
Progesteron: Na niskim poziomie, umożliwia dominację estrogenu.
Testosteron: Wzrasta, wspierając energię i libido.
Kortyzol: Jest stabilny, co wspiera zdrową odpowiedź na stres.
Faza owulacyjna (około 14. dnia cyklu):
Estrogen: Osiąga szczytowy poziom.
Progesteron: Wzrasta, aby przygotować organizm do potencjalnej ciąży.
Testosteron: Na wysokim poziomie.
Kortyzol: Stabilny, wspiera emocjonalną równowagę.
Faza lutealna (od 15. do 28. dnia cyklu):
Progesteron: Wysoki, wspiera relaksację i zdrowy sen.
Estrogen: Spada, by delikatnie wzrosnąć.
Kortyzol: Stabilny, co pomaga łagodzić napięcie przedmiesiączkowe.
Menstruacja (1-7 dni cyklu):
Estrogen i progesteron: Obydwa gwałtownie spadają.
Kortyzol: Na normalnym poziomie, wspiera regenerację.
W fazie owulacyjnej estrogen osiąga swoje maksimum, co może zwiększyć pewność siebie i libido. Po owulacji, w fazie lutealnej, progesteron staje się dominujący, pomagając w relaksacji i wyciszeniu. Jednak gdy poziom progesteronu zaczyna spadać przed menstruacją, może to wpływać na wzrost szybkości i płytkości oddechu. Dlatego w tej fazie cyklu zalecane są ćwiczenia oddechowe, które pomagają wyciszyć organizm, regulować oddech i łagodzić napięcia.
Zdrowa równowaga hormonalna u kobiety:
Przed menopauzą:
Estrogen: Reguluje cykl, poprawia nastrój, wspiera skórę i kości.
Progesteron: Relaksuje, wspiera sen, obniża lęk.
Testosteron: Wzmacnia libido, energię, mięśnie.
W trakcie menopauzy:
Estrogen i progesteron: Wahania, nieregularne cykle, zmęczenie.
Testosteron: Powolny spadek, zmniejsza libido i masę mięśniową.
Po menopauzie:
Estrogen i progesteron: Znaczny spadek, wpływ na kości, skórę, nastrój.
Testosteron: Niższy poziom, mniejsza energia, osłabienie mięśni.
Menopauza i życie po niej
W czasie menopauzy organizm przechodzi naturalne zmiany – poziom estrogenów i progesteronu zaczyna spadać, co prowadzi do objawów takich jak uderzenia gorąca, wahania nastroju i zmęczenie. Po menopauzie poziomy te stabilizują się na niskim poziomie, co wpływa na zdrowie kości, skóry i funkcje poznawcze. Te zmiany wprowadza organizm w nową fazę, wymagającą adaptacji i nowego podejścia do zdrowia.
Przewlekły stres i kortyzol – jak wpływa na hormony
Gdy pojawia się przewlekły stres, kortyzol – hormon alarmowy – zaczyna pełnić coraz większą rolę w organizmie. Kortyzol w naturalnych warunkach działa wspierająco, ale w obliczu ciągłego stresu może przejąć kontrolę nad hormonami, prowadząc do nierównowagi.
Długotrwałe wahania w cyklu z powodu stresu sprawiają, że emocje stają się bardziej niestabilne, a ciało, zamiast współpracować, zaczyna wyolbrzymiać naturalne emocje. Uczucie "szaleństwa" często wynika z tego, że organizm reaguje na stres w sposób intensywny i nieprzewidywalny – zaburzenia hormonalne sprawiają, że nawet drobne problemy mogą wywoływać wyolbrzymione reakcje, a my zaczynamy czuć się, jakbyśmy traciły kontrolę.
Młoda kobieta w przewlekłym stresie
Długotrwały stres i podwyższony poziom kortyzolu rywalizują z progesteronem, który zostaje wypierany, co może prowadzić do nadmiaru estrogenów. Ta nierównowaga sprawia, że kobieta staje się bardziej drażliwa, może mieć problemy ze snem i doświadczać nasilonych objawów PMS, takich jak bóle głowy i obrzęki. Spadek progesteronu powoduje też zwiększenie tempa oddechu, co dodatkowo wpływa na poczucie napięcia. Regularne ćwiczenia oddechowe stają się istotnym wsparciem, aby złagodzić te objawy.
Cykl miesiączkowy przy przewlekłym stresie:
Faza folikularna:
Estrogen: Przewlekły stres może obniżyć poziom estrogenów, powodując nieregularne cykle.
Progesteron: Kortyzol „konkuruje” z progesteronem, obniżając jego poziom, co wpływa na nastrój i koncentrację.
Testosteron: Obniżony, co skutkuje zmęczeniem i niskim libido.
Faza owulacyjna:
Estrogen: Wysoki kortyzol hamuje wzrost estrogenów, co może opóźnić lub zahamować owulację.
Progesteron: Niski poziom pogłębia objawy PMS.
Kortyzol: Stale wysoki, co nasila wahania nastroju.
Faza lutealna:
Progesteron: Kortyzol obniża poziom progesteronu, co nasila PMS, w tym drażliwość, zmęczenie i zatrzymywanie wody w organizmie.
Kortyzol: Wysoki poziom kortyzolu dodatkowo zwiększa napięcie nerwowe.
Menstruacja:
Estrogen i progesteron: Niski progesteron powoduje silniejsze bóle menstruacyjne.
Kortyzol: Podwyższony poziom kortyzolu może powodować wyczerpanie emocjonalne.
Testosteron, odpowiedzialny za energię i libido, również jest obniżany przez kortyzol, co przekłada się na osłabienie mięśni i brak pewności siebie. W takiej sytuacji kobieta może odczuwać ogólne wyczerpanie, które utrudnia jej codzienne funkcjonowanie.
PMS a zmiany hormonalne:
Objawy PMS, które pojawiają się na końcu fazy lutealnej, są ściśle związane z nagłym spadkiem progesteronu. Podczas gdy na początku fazy lutealnej wysoki poziom progesteronu ma działanie uspokajające, jego gwałtowny spadek pod koniec tej fazy może prowadzić do zwiększenia drażliwości, stanów depresyjnych, wahań nastroju i zmęczenia. Według najnowszych badań wszystkie te dolegliwości mają związek ze zmianą oddechu na szybki i płytki. Dlatego jeśli odczuwasz silnie te objawy warto zwrócić uwagę na oddech i sprawdzić go u instruktora metody Butejki
Przewlekły stres i wysoki kortyzol:
Przed menopauzą:
Estrogen i progesteron: Nadmiar estrogenów, nasilenie PMS, drażliwość.
Testosteron: Spadek libido, energii, pewności siebie.
W trakcie menopauzy:
Estrogen i progesteron: Pogłębienie objawów menopauzy, większa drażliwość.
Testosteron: Zmęczenie nadnerczy, obniżona energia, zmniejszone libido.
Po menopauzie:
Estrogen i progesteron: Słabsze kości, nasilenie depresji i lęków.
Testosteron: Osłabiona regeneracja, zmęczenie, mniejsza siła mięśni.
Menopauza i stres
Podczas menopauzy przewlekły stres może nasilać typowe objawy, takie jak uderzenia gorąca, bezsenność i wahania nastrojów. Kortyzol dodatkowo obciąża organizm, co może prowadzić do częstszych stanów lękowych i obniżonego nastroju. Spadający poziom testosteronu wpływa na obniżenie energii, co w połączeniu z wysokim kortyzolem jeszcze bardziej osłabia organizm.
Po menopauzie – skutki przewlekłego stresu
W tej fazie życia, gdy naturalnie poziomy estrogenów i progesteronu są niskie, przewlekły stres może pogłębiać skutki ich niedoboru. To wpływa na zdrowie kości, skóry i pamięć. Brak równowagi hormonalnej skutkuje także gorszą regeneracją i problemami ze snem, co dodatkowo zwiększa zmęczenie.
Dlaczego warto dbać o równowagę hormonalną
Hormony w kobiecym ciele pełnią fundamentalną rolę, zapewniając spokój, stabilność emocjonalną i zdrowie fizyczne. Jednak gdy kortyzol zaczyna dominować, równowaga ta zostaje zaburzona, a skutki tego odczuwa całe ciało. Dlatego dbanie o zdrowy styl życia, techniki zarządzania stresem oraz aktywność fizyczna mogą wspierać utrzymanie równowagi hormonalnej, poprawiając jakość życia na każdym etapie.
Co mogę dla siebie zrobić?
Oprócz farmakoterapii, istnieje wiele naturalnych sposobów wspierających równowagę hormonalną, które mogą pomóc w zarządzaniu objawami i poprawić samopoczucie, np.:
1. Dieta bogata w składniki odżywcze
Spożywanie pełnowartościowych produktów, bogatych w białko, zdrowe tłuszcze i błonnik, wspiera równowagę hormonalną.
Włączenie zdrowych tłuszczów, takich jak masło, awokado, oliwa z oliwek, orzechy i nasiona, wspiera produkcję hormonów.
Unikanie przetworzonych produktów i cukru pomaga w utrzymaniu stabilnego poziomu insuliny, co jest kluczowe dla regulacji innych hormonów.
Witaminy i minerały, zwłaszcza witamina D3, magnez, witaminy z grupy B i cynk, mają ogromne znaczenie w prawidłowej pracy układu hormonalnego.
2. Regularna aktywność fizyczna
Ćwiczenia o umiarkowanej intensywności, takie jak spacery, joga, pilates czy trening siłowy, pomagają regulować poziom hormonów i redukują poziom kortyzolu.
Ćwiczenia uwalniają również endorfiny, które wspierają nastrój i pomagają w redukcji objawów związanych ze stresem.
3. Techniki redukcji stresu i ćwiczenia oddechowe
Praktyki mindfulness, medytacja oraz techniki oddechowe pomagają zredukować poziom kortyzolu, wspierając równowagę emocjonalną.
Ćwiczenia oddechowe, a w szczególności przywrócenie prawidłowego, fizjoloficznego oddechu na co dzień, najszybciej wspomagają uspokojenie układu nerwowego, co jest istotne w fazie lutealnej, gdy wzrasta zapotrzebowanie organizmu na relaksację.
4. Zdrowy sen
Regularny, głęboki sen dłuższy niż 7h wspiera regenerację układu hormonalnego, a także stabilizuje poziom kortyzolu.
Staraj się chodzić spać i budzić o stałych porach, by wspierać naturalny rytm dobowy.
5. Wsparcie w postaci ziół i adaptogenów
Adaptogeny, takie jak ashwagandha, różeniec górski, CBD czy maca, mogą wspomóc równowagę hormonalną, szczególnie w redukcji poziomu kortyzolu.
Zioła, takie jak niepokalanek mnisi (vitex), pomagają naturalnie regulować poziom progesteronu.
6. Unikanie toksyn i zdrowy styl życia
Ogranicz ekspozycję na chemikalia i toksyny, które mogą zakłócać gospodarkę hormonalną (np. BPA w plastiku, pestycydy, glifosat/randap).
Wybieraj naturalne produkty pielęgnacyjne i środki czystości - skorzystaj z 10% zniżki na produkty oparte o miąższ z aloesu.
7. Nawadnianie i ograniczenie kofeiny
Picie odpowiedniej ilości wody wspiera prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu, w tym układu hormonalnego.
Ograniczenie kofeiny może pomóc w zmniejszeniu poziomu kortyzolu i stabilizowaniu nastroju.
Comments