W życiu każdego z nas pojawiają się momenty, kiedy zastanawiamy się nad sobą – nad tym, kim jesteśmy, jakie role pełnimy i jakie wartości nami kierują. To właśnie zagadnienia tożsamości, osobowości i ego, które stanowią fundament naszego istnienia.
Odzyskanie tożsamości i osobowości to kluczowy element procesu terapeutycznego, ponieważ pomaga jednostce zrozumieć, kim jest, jakie są jej wartości, przekonania oraz cele. Tożsamość daje poczucie zakorzenienia w sobie, a osobowość pozwala rozpoznać nasze zasoby i ograniczenia.
Sprawczość to zdolność do podejmowania świadomych działań i wywierania wpływu na swoje życie. Jej odzyskanie jest kluczowe, ponieważ osoby z zaburzoną tożsamością lub osobowością często doświadczają poczucia bezradności i braku kontroli.
Czym jest sprawczość?
Sprawczość to poczucie, że mamy wpływ na swoje życie, decyzje i działania. To przekonanie, że możemy kształtować rzeczywistość wokół nas oraz skutecznie dążyć do realizacji swoich celów. Jest podstawą odpowiedzialności za własne życie i fundamentem rozwoju osobistego.
Można ja zdefiniować jako zdolność do inicjowania działań, podejmowania decyzji i realizowania ich w sposób zgodny z własnymi wartościami i celami. To poczucie kontroli nad własnym losem, które pozwala nam wierzyć, że nasze działania mają znaczenie i mogą prowadzić do zmiany.
Dlaczego sprawczość jest ważna?
Odzyskanie sprawczości ma fundamentalne znaczenie dla dobrostanu psychicznego i emocjonalnego. Bez niej człowiek często czuje się jak bierny uczestnik swojego życia, co prowadzi do frustracji, poczucia niespełnienia i stresu. Sprawczość pozwala natomiast przejść od roli ofiary do roli twórcy, co zwiększa motywację, redukuje lęk i buduje pewność siebie. Dzięki temu stajesz się bardziej odporna na trudności, lepiej radzisz sobie z wyzwaniami i czerpiesz satysfakcję z podejmowanych działań. Terapia, poprzez odbudowę tożsamości i osobowości, pozwala nie tylko odzyskać kontrolę nad swoim życiem, ale też działać z poczuciem sensu i zgodności z samym sobą.
Buduje poczucie kontroli: Dzięki sprawczości czujemy, że to my decydujemy o swoim życiu, a nie jesteśmy jedynie biernymi obserwatorami zdarzeń.
Zwiększa motywację: Kiedy wierzymy, że nasze działania mają znaczenie, jesteśmy bardziej skłonni do podejmowania wysiłku i wytrwałości w realizacji celów.
Poprawia samopoczucie: Poczucie sprawczości zmniejsza stres i lęk, ponieważ wiemy, że mamy wpływ na to, co dzieje się wokół nas.
Wzmacnia pewność siebie: Świadomość, że potrafimy skutecznie działać, buduje wiarę w nasze umiejętności i możliwości.
Pomaga radzić sobie z trudnościami: Osoby z wysokim poczuciem sprawczości postrzegają przeszkody jako wyzwania, a nie jako bariery nie do pokonania.
Jak sprawczość wpływa na poczucie własnej wartości?
Kiedy wierzysz, że ma wpływ na swoje życie, czujesz się bardziej kompetentna i skuteczna, co buduje Twój pozytywny obraz siebie. Z drugiej strony, wyższe poczucie własnej wartości wspiera rozwój sprawczości, ponieważ osoba, która wierzy w swoją wartość, jest bardziej skłonna podejmować działania.
Mechanizmy tego wpływu:
Zwiększona skuteczność: Sukcesy wynikające z działań wzmacniają wiarę w siebie
Mniejszy lęk przed porażką: Sprawczość pomaga traktować porażki jako lekcje, a nie zagrożenie dla poczucia własnej wartości
Zgodność z wartościami: Podejmowanie działań zgodnych z wartościami wzmacnia autentyczność i poczucie satysfakcji
Jak odzyskać sprawczość
Przyjrzyj się swojej tożsamości i osobowości
Zrozum swoje potrzeby i wartości
Zidentyfikuj ograniczające przekonania
Podejmuj małe kroki
Planuj i realizuj cele
Przejmij odpowiedzialność
Pracuj nad umiejętnościami
Korzystaj z wsparcia
Ucz się z porażek (nie ma porażek, są lekcje)
Buduj nawyki wspierające działanie
Świętuj osiągnięcia
Tożsamość
To nasz obraz siebie – odpowiedź na pytanie „Kim jestem?”. Dotyczy naszych wartości, przekonań, celów życiowych oraz ról społecznych, jakie pełnimy w różnych kontekstach. Tożsamość kształtuje się w procesie dynamicznej eksploracji i zmienia się pod wpływem doświadczeń, relacji i refleksji.
Obejmuje zarówno:
Tożsamość osobistą – unikalne cechy i wybory, które nas definiują
Tożsamość społeczną – naszą przynależność do grup, takich jak rodzina, kultura czy zawód
Przykład: Tożsamość może obejmować poczucie bycia artystą, rodzicem, Polakiem, czy osobą, która ceni wolność i autentyczność.
Po co eksplorować własną tożsamość?
Zrozumienie siebie
Eksplorowanie tożsamości pomaga nam odpowiedzieć na podstawowe pytania: Kim jestem? Co jest dla mnie ważne? Jakie role pełnię w życiu? Bez zrozumienia tych kwestii możemy czuć się zagubieni, podążać za oczekiwaniami innych lub nieświadomie powielać wzorce, które nie są zgodne z naszymi wartościami.
Spójność wewnętrzna Świadomość swojej tożsamości daje poczucie wewnętrznej harmonii. Kiedy nasze działania, wartości i cele są ze sobą zgodne, łatwiej radzimy sobie z wyzwaniami i podejmujemy decyzje.
Budowanie relacji Zrozumienie siebie pozwala na tworzenie autentycznych i głębokich relacji z innymi. Kiedy wiemy, kim jesteśmy, łatwiej nam wyrażać swoje potrzeby i granice oraz akceptować różnorodność w relacjach.
Lepsze podejmowanie decyzji Świadomość własnych wartości i priorytetów ułatwia podejmowanie decyzji. Kiedy wiemy, co jest dla nas ważne, wybory stają się prostsze i bardziej zgodne z naszymi potrzebami.
Osobowość
To nasza „wewnętrzna mapa” – zestaw trwałych cech, emocji i wzorców myślenia, które wpływają na to, jak postrzegamy świat, jak działamy i jak budujemy relacje. Można ją opisać jako połączenie biologicznych predyspozycji (temperamentu), zdobytych doświadczeń oraz naszych motywacji i wartości. Wyróznia się Wielką Piątkę cech osobowości: ekstrawersję, neurotyzm, sumienność, ugodowość i otwartość na doświadczenia. Twoja osobowość wpływa na to, jak radzisz sobie z trudnościami, jak reagujesz na stres i jakie decyzje podejmujesz w życiu.
W kontekście tożsamości, osobowość jest narzędziem, które pozwala nam realizować nasze cele i wartości. Jeśli jednak osobowość zostanie zdominowana przez ego, może zacząć działać przeciwko nam, prowadząc do konfliktów i napięć.
Podczas gdy tożsamość może być elastyczna i zmieniać się w odpowiedzi na nasze doświadczenia, osobowość charakteryzuje się większą stabilnością. W terapii oba te aspekty są ważne, ponieważ tożsamość pozwala nam zrozumieć, kim chcemy być, a osobowość pomaga odkryć, jak działamy i dlaczego.
Ego
To termin, który ma różne znaczenia w zależności od kontekstu – od codziennego języka, przez filozofię, aż po psychologię. Najczęściej ego odnosi się do naszej świadomości siebie, czyli sposobu, w jaki postrzegamy i doświadczamy siebie jako odrębnej jednostki. To także mechanizm, który pomaga nam funkcjonować w świecie, łącząc nasze wewnętrzne potrzeby z rzeczywistością zewnętrzną. W zależności od teorii psychologicznych, ego przybiera różne role i interpretacje.
Różne oblicza ego
Ego w psychologii Freuda
Freud dzieli psychikę na trzy części:
Id – instynkty i popędy kierujące się zasadą przyjemności
Ego – pośrednik między id, superego i rzeczywistością, działający w sposób realistyczny
Superego – moralna część psychiki, reprezentująca normy społeczne
Ego balansuje między impulsywnymi pragnieniami id a wymaganiami superego, pomagając jednostce funkcjonować w rzeczywistości.
Ego w psychologii humanistycznej
Carl Rogers, amerykański psychoterapeuta, widział ego jako centralny element obrazu siebie. Zdrowe ego oznacza zgodność między tym, kim jesteśmy, a kim chcemy być. Rozbieżności w tym obrazie mogą prowadzić do konfliktów wewnętrznych i niskiej samooceny.
Ego w filozofii i duchowości
W duchowości i filozofii, bywa określane jako „fałszywe ja” – konstrukcja, którą tworzymy, by zaspokoić potrzeby uznania, aprobaty i kontroli. Jest to część nas, która dąży do budowania obrazu siebie opartego na osiągnięciach, statusie czy porównywaniu się z innymi. Ego działa na zasadzie: „Kim jestem w oczach innych?”, zamiast: „Kim naprawdę jestem?”.
W praktyce ego przejawia się w takich zachowaniach jak:
Dążenie do perfekcji, aby zasłużyć na uznanie
Porównywanie się z innymi, co prowadzi do poczucia wyższości lub niższości
Obronność i lęk przed krytyką, wynikające z potrzeby ochrony swojego obrazu
Ego często oddziela nas od naszej prawdziwej tożsamości, nakładając na nią warstwę oczekiwań i pragnienia kontroli.
Ego w codziennym języku
Ego bywa utożsamiane z dumą lub pychą. W rzeczywistości zdrowe ego oznacza stabilne poczucie własnej wartości i zdolność do działania zgodnego z rzeczywistością, bez bycia egoistą.
Wartości
Wartości to idee i zasady, które określają, co uznajemy za ważne, dobre i właściwe. Są jak niewidzialny kompas, który pomaga nam podejmować decyzje, definiować cele i rozumieć, co jest dla nas naprawdę ważne. Wartości nie są tylko abstrakcyjnymi pojęciami – to fundamenty, które wpływają na nasze wybory, relacje, sposób pracy i ogólne poczucie sensu życia.
Mogą się zmieniać wraz z doświadczeniami życiowymi i rozwojem osobistym, dlatego ważne jest regularna refleksja nad nimi i dostosowywanie ich do aktualnych potrzeb i aspiracji.
Wartości są kluczowe dla naszego życia z kilku powodów:
Określają nasze cele: Wartości pomagają nam zdefiniować, czego naprawdę pragniemy w życiu. Stanowią one kierunek naszych działań i decyzji, umożliwiając nam skupienie się na osiąganiu celów zgodnych z naszymi przekonaniami.
Motywują do działania: Kiedy żyjemy zgodnie z naszymi wartościami, jesteśmy bardziej skłonni do podejmowania wysiłku i działania. Nasze wartości stanowią dla nas źródło motywacji, które napędza nas do osiągania sukcesów i spełniania się.
Kształtują nasze wybory: Wartości pomagają nam dokonywać właściwych wyborów życiowych. Dzięki nim potrafimy rozpoznać, co jest dla nas istotne, i podejmować decyzje zgodne z naszymi przekonaniami, co prowadzi do większej autentyczności i spójności w naszym życiu.
Wpływają na relacje: Nasze wartości odgrywają istotną rolę w naszych relacjach z innymi ludźmi. Życie zgodnie z wartościami sprzyja budowaniu zdrowych i autentycznych więzi, ponieważ umożliwia nam znalezienie wspólnego języka z osobami, które podzielają podobne przekonania.
Dają sens życiu: Wartości stanowią istotną część naszej tożsamości i pomagają nam znaleźć sens i znaczenie w życiu. Życie zgodnie z naszymi wartościami prowadzi do większej satysfakcji i poczucia spełnienia, ponieważ działamy zgodnie z tym, co uważamy za ważne i wartościowe.
Wartości a poczucie wartości
Wartości i poczucie wartości są ze sobą ściśle powiązane, ale mają nieco różne znaczenia:
Wartości: Są to przekonania i zasady, które uznajemy za istotne i cenimy w życiu. Mogą to być np. uczciwość, szacunek, lojalność, czy rozwój osobisty. Wartości determinują nasze postawy, decyzje i działania, kierując naszym życiem w określonym kierunku.
Poczucie wartości: Jest to subiektywne odczucie wartości samego siebie jako jednostki. Obejmuje poczucie własnej wartości, akceptacji siebie oraz wiary w siebie. Poczucie wartości wpływa na nasze samopoczucie, pewność siebie i ogólną jakość życia.
Wartości mogą wpływać na nasze poczucie wartości poprzez sposób, w jaki żyjemy zgodnie z nimi. Jeśli żyjemy zgodnie z naszymi wartościami, podejmujemy działania zgodne z naszymi przekonaniami, co może wzmacniać nasze poczucie wartości i samooceny. Z kolei poczucie wartości może wpływać na nasze wybory i zachowania, decydując o tym, czy będziemy dążyć do realizacji naszych wartości czy też nie.
Jak życie zgodne z wartościami wpływa na naszą codzienność?
Określają nasze cele:Wartości pomagają zrozumieć, czego naprawdę pragniemy, i nadają kierunek naszym działaniom, pozwalając skupić się na tym, co dla nas najważniejsze.
Motywują do działania:Gdy żyjemy zgodnie z naszymi wartościami, odczuwamy większą motywację i energię do pokonywania przeszkód i realizowania marzeń, ponieważ wiemy, że to, co robimy, ma głęboki sens.
Kształtują nasze wybory:Wartości są kompasem, który pomaga nam podejmować decyzje zgodne z naszymi przekonaniami i uniknąć działań, które mogłyby być z nimi sprzeczne.
Wpływają na relacje:Dzięki wartościom budujemy zdrowsze i bardziej autentyczne relacje, oparte na wzajemnym zrozumieniu i wspólnych przekonaniach, co wzmacnia nasze więzi z innymi.
Nadają sens życiu:Wartości pozwalają odnaleźć głębsze znaczenie w codziennych działaniach, dzięki czemu nasze życie staje się bardziej spójne, harmonijne i pełne satysfakcji.
Zwiększają pewność siebie:Poznanie i życie zgodne z własnymi wartościami wzmacnia naszą samoocenę i pozwala działać w zgodzie z sobą, bez obaw o zewnętrzne opinie.
Redukują stres:Życie zgodne z wartościami zmniejsza konflikty wewnętrzne i zewnętrzne, pomagając nam lepiej radzić sobie z trudnościami i presją.
Pomagają osiągać autentyczny sukces:Cele realizowane w zgodzie z wartościami przynoszą satysfakcję zarówno wewnętrzną, jak i zewnętrzną, co pozwala cieszyć się prawdziwym poczuciem spełnienia.
Kluczowe aspekty poznawania siebie
Przekonania: Zidentyfikuj myśli, które Cię ograniczają, i zastąp je wspierającymi.
Role: Sprawdź, które role w życiu Cię satysfakcjonują i czy są zgodne z Twoimi pragnieniami.
Cele: Zastanów się, co chcesz osiągnąć i co daje Ci poczucie sensu.
Doświadczenia: Przeanalizuj ważne momenty, które ukształtowały Twoje wartości.
Relacje: Oceń, które więzi Cię wspierają, a które Cię ograniczają.
Kultura: Przyjrzyj się, które tradycje cenisz, a które chcesz zmienić.
Emocje: Obserwuj, co wywołuje w Tobie radość, smutek czy lęk.
Pasje: Wracaj do tego, co Cię fascynuje i pozwala czuć się sobą.
Sens: Zapytaj siebie, dlaczego robisz to, co robisz, i szukaj działań, które Cię spełniają.
Nieocenioną pomocą w poznawaniu siebie jest mój workBook "Codziennik poznawania siebie" Zawiera on ćwiczenia i pytania, które pomogą Ci zidentyfikować te obszary tożsamości, które mogły zostać zapomniane lub wyparte.
Czym są potrzeby?
Potrzeby to wewnętrzne pragnienia, które odczuwamy jako konieczność do zaspokojenia w celu utrzymania równowagi fizycznej, emocjonalnej i psychicznej. Mogą być zarówno podstawowe, takie jak jedzenie czy sen, jak i bardziej złożone, np. potrzeba miłości, samorealizacji czy przynależności.
Rodzaje potrzeb
Potrzeby można podzielić na kilka kategorii, które często współdziałają:
Potrzeby fizyczne - Podstawowe potrzeby biologiczne, takie jak jedzenie, woda, sen, odpoczynek, aktywność fizyczna.
Potrzeby emocjonalne - Obejmują potrzebę miłości, akceptacji, bezpieczeństwa, poczucia przynależności i zrozumienia.
Potrzeby społeczne - Dotyczą relacji z innymi ludźmi, takich jak przyjaźń, współpraca, bycie częścią społeczności.
Potrzeby duchowe - Obejmują poszukiwanie sensu życia, harmonii, kontaktu z czymś większym niż my sami.
Potrzeby poznawcze i twórcze - Dotyczą rozwoju intelektualnego, nauki, odkrywania nowych rzeczy, kreatywności i wyrażania siebie.
Co się dzieje, gdy potrzeby nie są zaspokojone?
Niezaspokojone potrzeby mogą prowadzić do:
Frustracji i poczucia braku satysfakcji.
Konfliktów wewnętrznych, wynikających z napięcia między pragnieniami a rzeczywistością.
Problemów w relacjach, gdy oczekiwania wobec innych wynikają z niezaspokojonych potrzeb.
Stresu i obniżenia jakości życia.
Przykład: Osoba, która nie zaspokaja potrzeby odpoczynku, może stać się rozdrażniona, mniej efektywna i bardziej podatna na konflikty.
Jak zrozumieć i zaspokoić swoje potrzeby?
Zidentyfikuj swoje potrzeby
Zastanów się, czego Ci brakuje w danym momencie. Czy czujesz się zmęczony? Czy potrzebujesz wsparcia emocjonalnego? Zrozumienie tego, co jest niezaspokojone, to pierwszy krok.
Oceń priorytety Nie wszystkie potrzeby można zaspokoić jednocześnie. Ustal, które z nich są dla Ciebie najważniejsze i skup się na ich realizacji.
Komunikuj swoje potrzeby W relacjach z innymi otwarta komunikacja jest kluczowa. Wyrażanie swoich potrzeb w jasny i asertywny sposób pomaga budować lepsze więzi.
Działaj świadomie Podejmuj działania, które prowadzą do zaspokojenia Twoich potrzeb. Może to być przerwa na odpoczynek, rozmowa z bliską osobą czy rozwijanie swoich pasji.
Zasoby – czym są i dlaczego są ważne?
Zasoby to wszystko, co pomaga nam realizować cele, radzić sobie z trudnościami i rozwijać się w życiu. Obejmują zarówno cechy wewnętrzne, jak i elementy zewnętrzne, które wspierają nas w działaniach i decyzjach. Zasoby mają kluczowe znaczenie, ponieważ dzięki nim budujemy sprawczość, zwiększamy pewność siebie i efektywność w działaniu.
Do zasobów wewnętrznych należą nasze umiejętności, wiedza, zdrowie fizyczne i emocjonalne, kreatywność, a także poczucie własnej wartości. Są to te aspekty, które wynikają z naszego charakteru i doświadczeń, a ich rozwijanie pozwala nam lepiej radzić sobie z wyzwaniami. Z kolei zasoby zewnętrzne to elementy środowiska, takie jak wsparcie rodziny i przyjaciół, materialne dobra, dostęp do edukacji czy czas. Wszystkie te zasoby wzajemnie się uzupełniają, tworząc fundament, na którym budujemy swoje życie.
Zasoby to podstawa naszego działania i dobrostanu. Dzięki świadomemu korzystaniu z tego, co mamy, oraz rozwijaniu nowych możliwości, możemy skuteczniej realizować cele i osiągać większą harmonię w życiu. Ich odpowiednie wykorzystanie daje nam narzędzia do budowania pełniejszego i bardziej satysfakcjonującego życia.
Jak odnaleźć zasoby?
Aby odnaleźć swoje zasoby, warto rozpocząć od refleksji nad tym, co już posiadamy – zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie. Zastanów się nad swoimi umiejętnościami, wiedzą, cechami charakteru, które pomagają Ci w codziennym życiu, oraz nad wsparciem, jakie otrzymujesz od otoczenia.
Przeanalizuj sytuacje, w których odnosiłeś sukcesy – co wtedy działało na Twoją korzyść? Ważne jest również zidentyfikowanie obszarów, które można rozwijać, np. zdobywając nowe kompetencje lub wzmacniając relacje z ludźmi, którzy Cię wspierają. Pomocne może być spisanie swoich mocnych stron, dostępnych zasobów materialnych oraz relacji, które wnoszą pozytywną energię do Twojego życia. Uświadomienie sobie, co już masz, to pierwszy krok do świadomego wykorzystania i rozwijania tych zasobów.
Ja bardzo lubię ćwiczenie zaproponowane przez Deb Danę, psychoterepeutkę nastawioną na pracę z autonomicznym układem nerwowym - Kotwice. Chociaż odnoszą się one do tego, co zakotwicza nas w spokoju, z powodzeniem mogą też być Twoimi zasobami w innych sferach życia, nie tylko w oswajaniu stresu.
Co to jest Piramida Diltsa?
Piramida stanowi narzędzie analizy i rozumienia procesu myślowego oraz zachowania człowieka. Skupia się na różnych poziomach, na których odbywa się komunikacja wewnętrzna i zewnętrzna, pozwalając na głębsze zrozumienie wpływu tych poziomów na nasze działania i cele.
Składa się z hierarchicznych poziomów, które odzwierciedlają różne aspekty naszego życia – od podstawowych elementów, takich jak otoczenie, po bardziej abstrakcyjne, jak wartości czy duchowość. Każdy poziom wpływa na inne, a zmiany na wyższych poziomach mają tendencję do „przenoszenia się” na poziomy niższe. Dzięki temu Piramida Diltsa jest praktycznym narzędziem do identyfikacji problemów i ich rozwiązywania.
Poziomy Piramidy Diltsa
Model zakłada sześć (czasami siedem) poziomów, które pozwalają lepiej zrozumieć, co kieruje naszym działaniem:
Środowisko (Environment):
Dotyczy miejsca, czasu i ludzi, którzy nas otaczają.
Odpowiada na pytania: „Gdzie jestem? Kiedy to się dzieje? Z kim mam do czynienia?” a. Jakie otoczenie lub sytuacja mają wpływ na twoje obecne wyzwania? b. W jaki sposób możesz dostosować swoje otoczenie, aby lepiej osiągnąć swoje cele?
Przykład: Czy miejsce, w którym pracuję, sprzyja mojej efektywności?
Zachowanie (Behavior):
Obejmuje nasze działania i nawyki.
Odpowiada na pytanie: „Co robię?”
a. Jakie konkretne zachowania prowadzą do pożądanych wyników w twoim życiu lub pracy? b. Jakie zachowania chciałbyś zmienić lub ulepszyć, aby osiągnąć lepsze rezultaty?
Przykład: Czy moje codzienne nawyki wspierają realizację moich celów?
Umiejętności, zasoby i kompetencje (Capabilities):
Odnosi się do naszych kompetencji, wiedzy i strategii działania.
Odpowiada na pytanie: „Jak to robię?” a. W jakich obszarach czujesz, że masz już wystarczające umiejętności, a w jakich widzisz potrzebę rozwoju? b. Jakie kroki podejmiesz, aby rozwijać swoje kompetencje lub umiejętności?
Przykład: Czy posiadam odpowiednie umiejętności, aby odnieść sukces?
Przekonania i wartości (Beliefs and Values):
Dotyczy tego, w co wierzymy i co uważamy za ważne.
Odpowiada na pytanie: „Dlaczego to robię?” a. Jakie przekonania wpływają na twoje podejście do określonych sytuacji? b. Czy twoje wartości są zgodne z tym, co chciałbyś osiągnąć? Jeśli nie, dlaczego?
Przykład: Czy moje przekonania wspierają moje działania, czy mnie ograniczają?
Tożsamość (Identity):
Obejmuje sposób, w jaki postrzegamy siebie i swoje role w życiu.
Odpowiada na pytanie: „Kim jestem?” a. W jaki sposób postrzegasz sam siebie w kontekście twoich celów i aspiracji? b. Czy istnieją aspekty twojej tożsamości, które mogą być przeszkodą w osiągnięciu twoich celów?
Przykład: Czy widzę siebie jako osobę zdolną do osiągania sukcesów?
Duchowość/Misja (Spirituality/Purpose):
Najwyższy poziom, związany z poczuciem sensu życia i przynależności do czegoś większego.
Odpowiada na pytania: „Po co to robię? Jaki jest mój życiowy cel?” a. Jaka jest twoja głęboka motywacja i cel życiowy? b. Jakie długoterminowe cele chciałbyś osiągnąć w zgodzie z twoją misją?
Przykład: Jak moje działania przyczyniają się do większego dobra?
Jak działa Piramida Diltsa?
Model pozwala analizować, na którym poziomie leży problem, a następnie wprowadzać zmiany, które przyniosą pożądany efekt. Kluczowe jest zrozumienie hierarchicznej struktury piramidy – zmiana na wyższym poziomie (np. przekonania) wpływa na poziomy niższe (np. zachowanie), ale niekoniecznie odwrotnie.
Przykład zastosowania Piramidy Diltsa do pracy z poczuciem lęku
Poczucie lęku to złożona emocja, która może mieć różne źródła i przejawiać się na różnych poziomach naszego życia. Analiza tego problemu za pomocą Piramidy Diltsa pozwala zidentyfikować, gdzie dokładnie leży jego przyczyna, oraz zaprojektować odpowiednie działania, by go zredukować.
1. Środowisko
Pytania do analizy:
Czy istnieją czynniki zewnętrzne wywołujące lęk?
W jakim miejscu i w jakich sytuacjach odczuwam lęk?
Czy otoczenie mnie wspiera, czy raczej potęguje moje obawy?
Przykład: Osoba odczuwa lęk przed wystąpieniami publicznymi. Problem może leżeć w otoczeniu, np. obecności oceniających osób, lub w specyficznych warunkach (np. duża sala, brak wsparcia technicznego).
Możliwe działanie:Zmiana otoczenia na bardziej wspierające – np. rozpoczęcie praktyki w mniejszych grupach, gdzie presja jest mniejsza.
2. Zachowanie
Pytania do analizy:
Jakie działania podejmuję, gdy odczuwam lęk?
Czy są nawyki lub reakcje, które wzmacniają lęk?
Jakie zachowania mogłyby pomóc mi lepiej radzić sobie z lękiem?
Przykład: Osoba przed wystąpieniem publicznym unika przygotowania, co pogłębia lęk, gdy nadchodzi moment prezentacji.
Możliwe działanie:Wprowadzenie nowych nawyków, takich jak regularne próby, ćwiczenia technik oddechowych czy korzystanie z materiałów wspomagających (np. konspektów).
3. Umiejętności i kompetencje
Pytania do analizy:
Czy mam odpowiednie umiejętności, aby poradzić sobie z sytuacją wywołującą lęk?
Czy brak kompetencji zwiększa moje obawy?
Jakie umiejętności mogę rozwinąć, aby czuć się pewniej?
Przykład: Osoba może odczuwać lęk, ponieważ brakuje jej umiejętności wystąpień publicznych lub technik radzenia sobie ze stresem.
Możliwe działanie:Zapisanie się na kurs wystąpień publicznych, nauka technik relaksacyjnych lub praca z coachem.
4. Przekonania i wartości
Pytania do analizy:
W co wierzę, co może potęgować mój lęk?
Czy istnieją przekonania, które mnie ograniczają?
Jakie wartości są dla mnie ważne w tej sytuacji?
Przykład: Osoba może mieć przekonanie: „Jeśli popełnię błąd, ludzie przestaną mnie szanować” lub „Nie jestem wystarczająco dobry, by mówić publicznie”. Takie myśli mogą potęgować lęk.
Możliwe działanie:Praca nad zmianą ograniczających przekonań, np. przy pomocy technik NLP, terapii psychodynamicznej lub dziennika refleksji, aby zastąpić je wspierającymi przekonaniami, np. „Każdy może popełniać błędy, to naturalne”.
5. Tożsamość
Pytania do analizy:
Jak postrzegam siebie w sytuacji wywołującej lęk?
Czy widzę siebie jako osobę kompetentną i pewną siebie?
Jak moje poczucie tożsamości wpływa na mój lęk?
Przykład: Osoba może myśleć o sobie jako o kimś, kto nie jest stworzony do wystąpień publicznych („Nie jestem mówcą, to mnie przerasta”).
Możliwe działanie:Praca nad zmianą narracji o sobie – np. poprzez afirmacje lub stopniowe budowanie nowej tożsamości: „Uczę się być dobrym mówcą”, „Jestem osobą, która stawia czoła wyzwaniom”.
6. Duchowość/Misja
Pytania do analizy:
Jakie głębsze znaczenie ma ta sytuacja?
Jak moje działania wpisują się w większy cel lub misję życiową?
Czy odczuwam lęk, ponieważ brakuje mi sensu w tym, co robię?
Przykład: Osoba odczuwa lęk przed wystąpieniami, ale odkrywa, że jej głębszym celem jest dzielenie się wiedzą, co pomaga zmotywować się do przezwyciężenia strachu.
Możliwe działanie:Praca nad odkryciem, jak wystąpienia publiczne wpisują się w większy cel życiowy, np. inspirowanie innych lub rozwój osobisty.
Odnajdywanie siebie może być fascynującą podróżą, ale może też przytłoczyć. Jeśli czujesz, że potrzebujesz wsparcia napisz do mnie i umów się na sesję lub bezpłatną konsultację.
Z czułością
Agnieszka
Comments